Kitab Yayınlama Sənəti: Bir yazar Üç kitab Üç yayınevi

Vallah yazmayım,yazmayım deyirəm ancaq hər dəfə də gördükcə əsəbləşirəm....Facebookda yazacaq qədər kiçik olmadığı üçün burada bloqumda yazmağa qərar verdim....Həmişə yorğun olanda yatmağa doğru edəcək bir şey olmayanda girirəm internetdə kitap mağazalarına baxıram; tanımadığım kitablar haqqında ən azından təsəvvürüm, ümumi məlumatım olsun deyə..Ön sözünə, kitabın arxasına, üz qabığına baxmaq – kitab haqqında pozitiv və ya negativ düşünməyimə, məlumatlanmağıma səbəb olur.Ancaq bizim kitablara baxanda cinlərim təpəmə çıxır...Ay balam bu kitabı yayınlayırsan- o yayınevində düz əməlli adam yoxdu ki, bunu oxuyub, önsöz- bu cəhənnəm kitabın arxasına əsərlə bağlı vikipedik məlumat versin? Kitabın bilmirəm neçənci səhifəsindən götürüb iki cümləni – bir abzası yazır, olur bu da sənə məlumat..Sırf iki yarmarkada baxdığım üç-dörd kitabı geri yerinə qoymuşam ki, başa düşmədim orda nə deyilir deyə..

Daha da əsəbləşməyim deyə qərara verdim ki bunu başqalarıylada paylaşmaq lazımdır..Ancaq doğru bilgiyə sahib olum deyə də getdim üç saytda, iki yazarın, üç fərqli kitablarına baxdım..Sən demə online-kitab səhifələri də öz başına məlumat verirmiş – Əgər kitabın arxasında nəsə varsa o götürülüb yazılar yoxdursa da etik olaraq boş buraxılar...Başlayaq birinci yazar Yusif Vəzirin kitablarından..O yarmarkalarda məni əsəbləşdirən kitablar arasındaydı iki romanı da – məlumat üçün əlimə alıb oxuyuram; xoruz elə-xoruz belə, kitabdan iki-üç cümləni copy-paste edib arxasına məlumat adıyla sırımışdırlar..(ümid edirəm yadımdaki kimidi)

Bir misal göstərim baxın.. Çəmənzəminli - (Hədəf yayınları) Kitabın adı Qızlar bulağı - kitabın üzərində Xoruz şəkli var..Kitabın arxasına məlumat kitabdan götürülmüş cümləylə - aslanla başlayır..Həkim baba yayınevi burada nə demək istəyir? Həkim baba: Qız. xoruz, aslan?? Hmm…Buna Kitabklubu web səhifəsində baxmışdım elə yadımdadır ki kitabın arxasındaki bilgi də bu cür olmalıydı.. Kitabevim web səhifəsi də bizi eyni məlumatla qarşılayır...Sonra dedim ki bəlkə mən səhvəm girdim yayın evinin rəsmi səhifəsinə gördüm ki orada o lənətə gəlmiş vikipedik məlumatı veriblər...Ancaq Hədəf Nəşrləri adam ağıllı bir şey yazıb – ancaq veb səhifəsində- xatırladığım qədəri ilə kitabın arxasındakı bu deyil idi..Ona görə də online-kitab səhifələrini tam olaraq günahlandırmıram...

Üç rəsmi web səhifəsi  -    və   Yusif Vəzirin 3 kitabı

1. Kitab klubu                            1. Qızlar Bulağı

2. Kitabevim                              2. İki Od arasında

3. Hədəf Nəşrləri..                     3. Qumarbazın Arvadı

Birinci Kitabı – Qızlar Bulağı – üç fərqli veb səhifəsindəki tanıtımı

Kitab klubu; Kitabevim; Hədəf Nəşrləri (sırasıyla)

1.''Şəhər darvazasının ağzında bir aslan heykəli var idi.Bu, Həmədanınhimayəçisidir.Bunun üzərinə oturub, şəhərin saraylarına, atəşgədələrinə, qüllələrinə, bağ-bağçalarına son dəfə olaraq tamaşa etməyə başladım.Bu əsnada aslanın arxa tərəfində gözümə bir xoruz dəydi. Ağ və gözəl xoruz idi. Bu xoruzu tanıyıb heyrət etdim, Jinduqtun idi, üç gün əvvəl itmişdi. Xoruza yanaşdım, heç də ürkməyərək qucağıma atıldı. Bağrıma basdım, bərabərcə yola düşdük...''

2.Şəhər darvazasının ağzında bir aslan heykəli  var idi.Bu, Həmədanın himayəçisidir.Bunun üzərinə oturub, şəhərin saraylarına, atəşgədələrinə, qüllələrinə, bağ-bağçalarına son dəfə olaraq tamaşa etməyə başladım.Bu əsnada aslanın arxa tərəfində gözümə bir xoruz dəydi.

3.Əsərdə qədim İran qəbilələrinin həyatı canlandırılır, atəşpərəstlər dövründə mövcud olan ənənələrdən bəhs olunur. Yazıçı təxəyyülünün məhsulu olan bu kitabda dinlərə və xalqların həyatına aid fəsləfi fikirlər də yer alıb. “Qızlar bulağı” oxucular üçün fərqli bir mütaliə nümunəsi sayıla bilər.

İndi deyin görüm burada günah kimdədi? Hansı məlumat daha çox normal bilgi verir? Kitab təkcə bir yayın evindən çıxıb ona görə də ortaq bir şey olmalıydı...Əgər bu kitabın özündə var isə niyə kitab mağazaları öz başına şeylər yazır-..Yox əgər kitabın arxasında Hədəfin web səhifəsində yazıldığı kimi deyilsə ən azından rəsmi səhifəni izləyib, doğru bilgi vermək daha normal olmazdı mı ya da Hədəf Nəşrləri əgər satışdakı köhnə nəşrdir deyə öz saytında yeni məlumat verirsə niyə öncəlikli olaraq, bunla bağlı bilgini onlara vermir..

İkinci kitab – İki Od Arasında

Kitabklubu - Kitabevim-az - Hədəf (sırasıyla)

1."Iki od arasında" (Qan içində) romanından:

Bir çobanın istəkli bir köpəyi var imiş. Çoban itinə göz dəyməsin deyə, bir dua yazdırmaq fikrinə düşür. O, avam tərəkəmə olduğu üçün bu hərəkətin caiz olmadığından xəbərsiz idi. Çoban özü ilə bir-iki qoyun götürüb şəhərə gəlir. Dərdini rast gələn bir şəhərliyə anladır; şəhərli bu adamın xam olduğunu duyub, onu ələ salmağa başlayır. Şəhərdə avam çöllünü ələ salmaq qayda olduğu üçün bu şəhərli çobanı meydandakı qəssabın yanına göndərir. Qəssab məsələni anlayır, çobanı Şeytanbazara, bir qənnadının yanına yollayır. Yazıq çoban bazarı dörd dolandıqdan sonra lotunun birisi ona Vaqifi nişan verir. Vaqif istehzanı anlayırsa da, özünü sındırmır; o saat götürüb bu misraları yazır:

Gözüm düşdü ətinə,
Dua yazdım itinə,
Bu sirri kim açsa,
Bu çobanın...                   Və daha da uzayıb gedir…

2) "Bu əsər yazıçının ən bitkin romanlarından biri olduğu kimi, həm də tarixi, adət və ənənələri, inam və etiqadları, sınaq və yozumları, ayin və mərasimləri çox yaxşı bilən folklorçu, tarixçi, etnoqraf, şərqşunas alimin bütün müşahidə və tədqiqlərinin kiçik həcmli qamusudur."

3) Romanında məşhur şair Molla Pənah Vaqifin həyatından və onun Qarabağ xanlığında vəzir olduğu zaman Azərbaycanın siyasi həyatında baş verən hadisələrdən bəhs edilir. Bu əsər Hədəf Nəşrləri tərəfindən təkrar olaraq, “XAN Milli Ədəbiyyat” layihəsi çərçivəsində nəşr edilib.

Ancaq burada kitabklubundakı Avrasya yayınlarında çıxmış kitab hər üçü haqqında normal məlumat verir – (http://kitabklubu.org/ceminzeminli-yusif-vezir-eserleri-uc-cildde-ii-cild.html)

Yazı gərəksiz uzun oldu (ancaq gərəksiz yerə yazılmayıb) ona görə də üçüncü kitabı və əvvəlcə fikrimdə yazmağı da tutduğum Əsəd bəyin kitablarının qarşılaşdırmasını etməyəcəm..Bu ciddi texniki problemdi..Durduq yerdə yazmıram..Hələ heç yayın evlərinin El Ceymsin axmaq kitablarını tərcümə edəcək qədər bekar şəkildə populyar kültürü izləməsini heç deməyəcəm.(erotik kitab istəyirsiniz deyin araşdıraq normal bir şey tapıb verək)..Onun yerinə bu tərcümə edən adamların ən azından məlumatlarını kitabın içərisində qeyd edin..Bilirsiz Türkiyədə tərcümə edən şəxsin nə qədər dəyərli olduğunu, hətta bəzən kitabın belə deyil, tərcüməçinin sayəsində kitabın satıldığını? Cavab Yox isə Talat Sait Halmanı araşdırın...Kitab yayınlamaq- üz qabığı, keyfiyyəti əslində bir sənətdir və o kitabın satış miqdarını da müəyyən edər...KitabKlubunun yenicə 2016ci ildə yayınladığı Əsəd bəyin kitabı – Məhəmməd.Son peygəmbər kitabının niyə 100 tirajla etdiyini soruşun – oxuyucu məsələsi tək başına cavab deyil! Sizə şiddətlə tövsiyə edirəm Türkiyədki İletişim yayınlarının özəlliklə rus ədəbiyyatı tərcümlərinə (gənəldə Ergin Altay tərəfindən edilir) baxın..Nəşrlərdə ön söz, xronologiya , kitaba dair vaxti ilə çıxmış şəkillər, rəsmlər və son söz kimi əlavələr edilərək, kitabı kolleksiya edəcək vəziyyətə gətirirlər..Mən isə Yusif Vəzirin bu kitablarını hər dəfə əlimə alıb, sonra geri qoyuram..Yoxsa iki il əvvəl artıq oxuyub, qurtarmalı idim..Xoruz elə getdi, belə gəldi kimi yazmaq daha doğrudur yoxsa iran-atəşpərəstlik-dinlərlə bağlı olduğu yazılması mı..Çobanla-köpəyi elə getdi demək daha doğrudur yoxsa 11 il əvvəl Avrasya yayınlarından çıxdığı kimi Qızlar Bulağının  ilk tarixi-fəlsəfi roman olduğu, İki Od Arasındanın Molla Pənaf Vaqifin həyatından danışıldığını demək...

Erasmusu Tahayyül Etmek: Slovakya Sıkıntılarım

To be in love or not to be in love

Dünyada heç də yaxşı hadisələr baş vermir. Gələcəyimiz yaxşıya doğru irəliləmir. Sadəcə can güvənliyimizin olmadığı, terrorun əsas olduğu siyasi problemləri deyil, son oxuduğum kitabla birlikdə sistemik problemləri də hiss etməyə başlamışam. Ekolojik, qida, həddindən çox istehlak və s. Bir film izlədim yenicə. Eşqlə müharibənin iç-içə olduğu bir film. Bosnadakı hadisələri göstərirdi.Avropanın tam ortasındakı qətliam....İç işlərinə qarışmamaq və görməməzlikdən gəlmək..Sərhədləri bağlamaq və digərlərini xor görmək...Canımızın bir dəyəri yoxdu....Dünyanı olduğu kimi mi qəbul etməliyik yoxsa bir yerdən qarşı çıxmağa mı başlamalıyıq...Dünyanın bir ucundakı Japoniyadakılar kimi səssiz və rahat ola bilməyi hiss etməyə ya da Norveçdəkilər kimi sakit otağımda bunları görməməzlikdən gəlməyə çalışıram....Hər birimiz üçün mütləq bir son var..Hardan və nə zaman gələcəyi bəlli olmayan....Mənim üçün eşq kimi bir şeydi bu son..Birisi keçmişdə qaldı,digəri isə önümdə bir yerlərdə durur...İkisi üçün də hiss etdiyim və keşke dediyim ortaq bir duyğu var..İkisi də ‘’keşke hazır olduğum zamanda gəlsəydi və gəlsə’’..Birinci keşke ötüb-keçmiş zamanın heyiflənilməsi,ikinci isə gələcəyə doğru bir ümid..Ümid olmadan olmaz..Çünki hədəflərimiz var..Çünki ümidlərimiz var..Bu ikisi arasında isə incə bir xətt var. Və bu xəttin üzərində xəyal etdiyimiz şeylər var- Arzular...Arzular, ümid etdiyimiz hədəflərə gedən yolda ötüb keçdikdən sonra keşke dediyimiz duyğular...Hədəflərimiz, bu xətt üzərində irəlilədikcə gerçək ola biləcək olan şeylərdir...Bu adına arzu dediyiniz istəklərimiz, o xətt üzərində xəyalən yerləşdirdiyimiz və gerçəkləşəcəyini bilmədiyimiz hisslərimizdir.Bu həm keçmişlə bağlıdır həm gələcəklə..Və ya bu ikisinin harmoniyasından ibarətdir..

Dünyadakı hadisələr əslində Adəmin günahi işlədikdən sonra o günahın cəzasını öyrəndiyi o andakı peşmançılığını hiss etməsi kimidir. Geriyə dönüş yoxdu..Olmalıydı və oldu..Artıq minlərlə il keçib..Və zaman, bizi arxamızdan itəliyərək önümüzdəki sona doğru yaxınlaşdırır.Bu istər siyasala uyğun müharibə ilə gələn son olsun,  istərsə də sistemin strukturuna görə baş vermiş ekolojik bir son olsun...Problem bunu olduğu kimimi qəbul edəcəyik, yoxsa qarşımı çıxacağıqdır. That is a main question! Bəs normatif olan yəni əxlaqi olan şey nədir. Əsas problem deyir koministlər, susadığın zaman suyu deyil,meyvə şirəsini istəməkdir...Ehtiyac vardır,saxta ehtiyac və ehtiyac olduğunu hiss etdiyimiz saxta ehtiyaclar vardır.Mağaradakı adamın ehtiyacları ilə tatmin (satisfied) olmuruq və bu istehlakçı çılğınlıq bizi böyük sona yaxınlaşdırır...Mənim əslində normatif olaraq sorğuladığım duyğularımızdır.Daha doğrusu duyğularımız (və xəyallarımız) və fərqindəliyimiz arasındakı əlaqə...Rodion Romanoviç insanları sıradan və misyonu olan insanlar deyə ikiyə ayırır. Yəni fərqində olmadan rolumuzu oynayarkən bəzilərimizin aramızdan ayrılaraq, bu gerçəyi dərk edir..Bu adına homo gerçəkius deyə biləcəyimiz insan, eşqləri,duyğuları,həyəcanları və xəyal qurmağı hiss etməyə haqqı varmıdır? Əgər varsa bu Oblomovluq deyil mi? Oblomovluğu negativ bir şeymiş kimi görürük....Filmlərdə gerçəyin fərqinə varan qəhrəmanlar duyğularını, eşqlərini bir kənara qoyaraq, dünyanı qurtarmağa çalışır və təsadüfən də bu qurtarış üçün lazimi ehtiyaclara yavaş-yavaş sahib olur.Ancaq gerçəklik filmlərdəki kimi deyil və ananızın sizə dediyi kimi yeddi milyardda birsən,edəcək heç bir şeyin yoxdur..Bunu düşünmək Oblomov kimi eşqi hiss etməyə,həyatı yaşamağa səbəbiyyət verir.Ancaq bunu 1/7milyard deyil, 1/1 kimi düşünməyə başlayarkən isə psixolojik problemlər ortaya çıxar....Dünyanı qurtarmaq və ya Oblomov olmaq. Daha doğrusu doğrunun fərqində olmaq və ya bəlkə də gerçək olmayacaq olan bu xəyali duyğuları yaşamağı hiss etmək..Kiçik paradoks kimi görünən bu gəl-getlərin mərkəzində cavabını verəcəyimiz sadəcə bir gerçəklik var. O da ‘’insan’’ olduğumuzdur..Biz o, anlıq ilk günahi işlədən negativliyə və yüzlərcə il bunu yaxşılıq edərək ödəməyə çalışdığımız pozitivliyə sahibik..Tam olaraq bilmirəm ancaq yəqin ki, cavab sadədir.İkisini bir-birinə uyğunlaşdıraraq yaşamaq. Dünyanı qurtarmaq yerinə əvvəlcə özümüzü və sıradaki insanları qurtarmaq və Oblomovluq etmək yerinə duyğuları və eşqləri bundan ayıraraq, ilkinci ilə birləştirərək yaşamaq...(Bax görürsünüz yenidən başa döndük. ‘’Dünyanı olduğu kimi mi qəbul etməliyik yoxsa bir yerdən qarşı çıxmağa mı başlamalıyıq? Normatif olan hansıdır?’’ )

(Sevgiliyə yazılmış məktub) Rasul Almammadov – 07:22, 30 Iyun 2016

Təməl Kitablar/Cumhuriyyətin 100. İlinə Doğru Gedərkən

Bəziləri üçün Əliyevlərlə Cumhuriyyətçiləri sevmək arasında tərs mütənasib əlaqə var.Əliyevləri sevməmək, Cumhuriyyətçiləri sevmək deməkdir.Ancaq bu sevginin mənbəyi o dönəmə dair bilgilər deyil, ‘’aksiyomlardır’’.Yəni  ‘’onlara’’ qarşı hər kəs tərəfindən qəbul edilmiş  ‘’mütləq doğrulardır’’.Yəni dövlətin qurucularına dair pozitiv bir görüş var..Və bu görüş epistomolojik olaraq dəyişməlidir.* Azərbaycan Cumhuriyyəti,Rəsulzadə və digərləri ‘’28 May 1918’’dən çox daha artıq məna kəsb edir.Və bunun bir dəyəri vardır.Bizim borcumuz isə bu dəyərin fərqinə varmaqdı...Türk-İslam dünyasında önəmli bir yerə sahibik.Azadlığa qovuşmağımız hələki bizə bunu dünyaya tanıtmaq üçün fürsət yaratmağa kömək etmədi.Azərbaycan hər anlamda –mədəniyyət,musiqi,sülh,demokratiya- Türk-İslam dünyasında bir mərkəz ola bilər.Bunun tək yolu isə yuxarıda dediyim ki bu dəyərin fərqinə varmaqdı.....

Mövzuya dair azərbaycanca məlumat əldə etmək çətin məsələdir.Özəlliklə də üç-beş il əvvələ qədər.Son 25 ilə aid tarix kitabı tapmaq bir tərəfə, təəssüf ki, o dönəmə dair yazılmış kitablar hələki azərbaycancaya tərcümə olunmayıb.Shaffer’in kitabının türkcə tərcüməsi üçün dediyi kimi türkçəyə çevrilmiş bu kitab sadəcə türklər üçün deyil, eyni zamanda həm şimali Azərbaycan, həm də cənubi Azərbaycandakı oxucular üçün əl çatan olacaq və daha çox insanın oxumasına vəsilə olacaq.Mənim də (təməl) kitab tövsiyələrim türkcəyə çevrilmiş kitablardır.Ən əsası əldə etmək (və daha da önəmlisi anlamaq) çətin məsələ deyil.

*Epistomolik olaraq dəyişilməlidir demək, bu bilgini hardan və necə əldə etdiyiniz mənasına gəlir.Atanızdanmı öyrəndiniz, yoxsa araşdıraraq mı.Xəyali bilgidir mi, yoxsa scientific bilgidir mi....Qeyd: Bunu ümumiləşdirməyə ehtiyac yoxdu.Spesifik olaraq Azərbaycan Cumhuriyyəti və Rəsulzadə üçün nəzərdə tuturam.

Azərbaycanla bağlı mütləq oxunması gərəkən altı təməl kitab;

1.      Sevinç Alkan Özcan ve Vügar İmanbeyli, Azerbaycanda Din ve Kimlik, Küre Yayınları, 2014

2.      Tadeusz Swietochovski, Müslüman Cematten Ulusal Kimliğe: Rus Azerbaycanı Bağlam Yayıncılık

3.      Thomas De Waal, Karabağ (Black Garden), Hrant Dink Vakfı Yayınları, 2014

4.    Thomas Goltz, Azerbaycan Günlüğü, Teas Press, 2018.

5.      Vedat Gürbüz, Kafkasyada Siyaset, Kadim Yayınları, 2014

6.      Brenda Shaffer, ‘’Sınırlar ve Kardeşler: İran ve Azerbaycanlı Kimliği’’ çev. Ali Gara ve Vüsal Gasımov  İstanbul Bilgi Üniversitesi yayınları, 2008

7.     Kurban Said, Ali ve Nino

Türkiyədəki dostlar üçün önərdiyim kitablar bunlardır.Sizə bunu tövsiyə etmirəm, çünki mütləq oxumalısınız…Həcmi o qədər də çox olmayan oxunması rahat və asan kitablardır....Kitablarla bağlı bəzi açıqlamalar; Birinci kitab ondan çox dəyərli azərbaycanlı müəllimlər tərəfindən yazılmış yenə çox dəyərli bir kitabdı.Milli kimliyin formalaşması ve sovet və post-sovet dönəmi ilə birliktdə Azərbaycanda dini və kimliyi incələyir. İkinci kitabın tanıtımına ehtiyac yoxdu ən çox referans alınmış kitablardan biridi.1870-1918-1920 arası dönəmə aid ən təməl bilgiləri almaq üçün önəmlidir(ancaq kitabla bağlı bəzi tənqidlər üçün C. Həsənlinin kitablarına baxın). Üçüncü kitab 1988-1994 arası Qarabağ müharibəsini və sonraki vəziyyəti incələyir və 90a yaxın siyasətçi və qarabağlılarla aparılmış röportajları da içinə daxil edir.Roman oxuyurmuş kimi oxuya biləcəksiniz. Dördüncü kitab Qarabağ müharibəsini dünyaya çatdıran və Azərbaycandaki rəsmi ilk xarici jurnalist olan Goltzun o vaxtın siyasi hadisələrini birincil əldən çatdırdığı kitabıdr. Beşinci yuxarıda yazdığım kimi son 25 ilə aid tarix kitabı tapmaq çox çətin məsələdi.Bu kitab Kemal Karpat referanslı, Kafkasiyadakı üç dövləti  tənqidi analiz etmiş bir kitabdır. Altıncı kitab  İrandakı azərbaycanlı kimliyini,şah öncəsi,şah dönəmi və İran inqilabı sonrasını və Şimali Azərbaycan arasındakı  əlaqəsini analiz edən təməl kitablardan biridir.

Sosial Elmlər tələbələri üçün kimlik ilə bağlı əlavə oxumalar;

1.     Anthony Smith, Milli Kimlik, İletişim

2.   Anthony Smith, Milliyetçilik, Atıf Yayınları

3.    Benedict Anderson, Hayali Cemaatler, Metis Yayınları

4.   Eric Hobsbawn, Milletler ve Milliyetçilik, Ayrıntı Yayınları

5.     Ernest Gellner, Uluslar ve Ulusçuluk, İnsan Yayınları

6.     Şaban Çalış, Hayaletbilimi ve Hayali Kimlikler, Çizgi Kitapevi

7.   Umut Özkırımlı, Milliyetçilik Kuramları, Doğu Batı Yayınları

Cumhuriyyət Dönəminə dair çox geniş məlumatlar əldə etmək üçün Cəmil Həsənlinin bu kitablarına baxın;

1. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətnin Xarici Siyasəti(1918-1920). Bakı, 2009.

2. Sovet dövründə Azərbaycanın xarici siyasəti (1920-1939). Bakı, 2012.

3. İkinci Dünya Müharibəsi illərində Azərbaycan hərbi, siyasi və diplomatik münasibətlərdə (1939-      1945) Bakı 2015.

4. Azərbaycanda milli məsələ: siyasi rəhbərlik və ziyalılar. 1954-1959. Bakı, 2008.

5. Tarixi şəxsiyyətin tarixi: Əlimərdan bəy Topçubaşov. Bakı, 2013.

Altay Göyüşovun bu mühazirələri mövzünü anlamaq və həzm etmək üçün çox kömək edəcək.Ardıcıl olaraq izləyin;

1.  Milli Kimliyin Formalaşması – 1 https://www.youtube.com/watch?v=U-5aWOr1Dew

2.  Milli Kimliyin Formalaşması – 2 https://www.youtube.com/watch?v=M4FcQ7hr_CM

3.   XX əsrin əvvəli Azərbaycanda siyasi fikir - https://www.youtube.com/watch?v=CgQEccJgCvw

4.   I Dünya müharibəsi və Rusiya inqilabı- Cümhuriyyətə aparan yol https://www.youtube.com/watch?v=8nvWISKnNN4

5.   Sovet Azərbaycanı- dəyərləndirmə cəhdi - https://www.youtube.com/watch?v=XjH9_UPvn74

6.  Müstəqilliyimiz tarixçinin gözü ilə - https://www.youtube.com/watch?v=ZJkew3997dU

Cəmil Həsənli 

1.  Rəsulzadə və Azərbaycan Cumhuriyyəti  https://www.youtube.com/watch?v=DC8HUaCv9yU

2.  Tarix Söhbətləri – Məmməd Əmin Rəsulzadə 130. https://www.youtube.com/watch?v=n8WAjbuVasw

3.  Tarixçilərin gözü ilə Rəsulzadə kimdir (və Altay Göyüşov) https://www.youtube.com/watch?v=j-cVWpaE_uA

4.  Asan Sual verilişi – Topçubaşov - https://www.youtube.com/watch?v=YMd1mHqKeUc

5.  Azərbaycanın Xarici Siyasəti (Altay Göyüşov və Hikmət Hacızadə) - https://www.youtube.com/watch?v=EiHbIn0qJTI

Qeyd: Mövzunun başlığını təməl kitablar deyə sərhədlədiyim üçün uzun-uzun yazmağa və ayrıca kitab listinə ehtiyac yoxdu.Ancaq yenə də Swietochovski, Kazımzadeh,Alstadt,Grigor Suny,Abrahamian və d. kimi yazarların kitablarına baxmaq olar.Ədəbi olaraq isə Əsəd bəy,Çəmənzəminli,Məmmədquluzadə,Ağaoğlu,Əli bəy Hüseynzadə, Rəsulzadə  və d. bütün əsərləri…

Bu list iləridəki dönəmlərdə genişləndiriləcəkdir.